In tijden van oorlog moest het Belgische leger zich veilig kunnen terugtrekken achter de fortengordel die in 1859 op 7 km afstand van het centrum van Antwerpen werd gebouwd. Niet ver genoeg om aan het vuur van de moderne vijandelijke kanonnen te ontkomen, bleek later. De bouw van bruggenhoofdforten – waaronder Fort Steendorp – en later een tweede fortengordel moesten dat gevaar afwenden.

Fort Steendorp

De bouw van Fort Steendorp was een huzarenstukje. Het uitgraven van de grachten en het ophogen van de aarden wallen was een immens werk: honderden werklui gingen in 1883 aan de slag om 12 miljoen kruiwagenladingen af te graven en te verplaatsen.
Tussen 1882 en 1884 werden drie hofstedes en meer dan 26 hectare grond onteigend voor de bouw van Fort Steendorp (vroeger Fort Rupelmonde). De vergoeding die de getroffenen kregen was karig: voor één vierkante meter zaailand werd 1,1 frank betaald.
Het fort is vervaardigd uit miljoenen bakstenen. De werkomstandigheden voor de steenbakkers en -makers waren er loodzwaar. Kinderen werden vaak ingezet om ongebakken stenen te verplaatsen. Hun dagtaak: 4000 keer bukken, 1600 kg stenen versjouwen en 32 km lopen.
De vorm van het fort is een trapezium, omgeven door grachten. De kortste zijde was gericht op de vijand en bestond uit een hoofdfront van 250 m breed.
Het fort ligt hoger dan de omgeving. Goede waarnemings- en schootsvelden waren immers een noodzaak. De hoogte van 26 m was dan ook erg geschikt: prima zicht op de Schelde en de omliggende polders.
Om te beletten dat de vijand zich in de buurt van het fort verschanste, mocht er in een zone met een straal van 585 m rondom de vesting niets gebouwd worden. Om dezelfde reden werden bij het uitbreken van WO I rondom het fort nog eens 162 huizen vernield en platgebrand.
De bouw van Fort Steendorp was zeer duur.   Terreinverschuivingen, binnendringend water en een instorting jagen de kosten in 1892 de hoogte in tot 7,5 miljoen goudfrank. Het fort is daarmee het duurste in de Belgische geschiedenis.

Het Fort Steendorp is gelegen langs de Kapelstraat nr. 204, tussen het centrum van Temse en Steendorp. Een uniek wandelparcours leidt je langs de restanten van dit indrukwekkend bouwwerk.

(In de lente en in de zomer gonst het natuurgebied van de insecten, de voornaamste voedselbron voor vleermuizen die nu in het fort leven. 1200 vleermuizen gebruiken het fort in de winter als slaapplaats. Ook tal van zang- en roofvogels en eenden vinden hun weg in het fort).

Bron: Panelen op het wandelparcours (1,6 km) rondom het Fort Steendorp.

Met dank aan de gemeente Temse en het Agentschap voor Natuur en Bos